Άρθρο
Ζήσε
τη στιγμή
Ή
αλλιώς
Η
φιλοσοφία του Σκλάβου…
Γράφει η
Ευαγγελία Τυμπλαλέξη.
«Να φοβάσαι
αυτό που εύχεσαι…»
Φοβερίζει τρόπον
τινά ο Τσακαλώτος
τον Σόιμπλε, με
τη ρήση αγγλικού
αποφθέγματος…
Για να
επιστήσει την προσοχή
μας στην ειδοποιό
διαφορά ανάμεσα στη
σύμπραξη και τους
ρεγουλαρισμένους κινητήρες, που
ωθούν τη διασύνδεση
μεταξύ των κρατών;
Για ν’ αναβοσβήσει
τα φώτα θαμπώνοντας
την ψυχρή λογική,
που αιωρείται ανάμεσα
στα τύμπανα του
πολέμου και την
υπερεθνική αλληλεγγύη; Για
να υπογραμμίσει την
«διακρατική κοινωνία»;
Όποια αλληλεπίδραση
ή αλληλεξάρτηση και
να εξετάσουμε, το
πέλμα της εντρύφησης
γλιστρά στο ίδιο
χαλί…
Η
ευρυθμία της κρατικής
μηχανής…
Προσδοκώντας να
ορίσουμε την έννοια
της Τάξης, ίσως να
καταλήγαμε στο συμπέρασμα
της συνύπαρξης πολλαπλών
συσσωματώσεων, οι οποίες
καθορίζονται από ευδιάκριτες
αρχές. Όταν ωστόσο
η «κοινωνική ομαλότητα»
αντιδιαστέλλεται τον «κοινωνικό
κλυδωνισμό», δυσκολευόμαστε να
εντοπίσουμε αν η
αναρχία αφορά σε
αιφνίδια αλλαγή συμπεριφορών
ανθρώπων ή σε
αδόκητη εμφάνιση γενικευμένης
άτακτης κατάστασης. Οι
κυρίαρχες χώρες, αν
και σε εμπόλεμη
κατάσταση, εμφανίζονται ενίοτε
μεθοδικές-τακτικές στο εσωτερικό
του πυρήνα τους,
κάτι που αποτελεί
ερμητικό σύγγραμμα προς
ανάλυση. Ο Αυγουστίνος Ιππώνος, δυτικόφρων
θεολόγος του οποίου
η φιλοσοφία επενεργεί
καταλυτικά στο χριστιανικό
δόγμα, υποστήριζε τον 5ο αιώνα
ΚΠ, πως μια καλή
διάταξη διαφόρων μερών,
καθένα απ’ τα
οποία τοποθετείται στην
καταλληλότερη γι’ αυτό
θέση, για να εξάρει
σκοπούς κι αξίες
και ν’ αποτελέσει
χρήσιμο σημείο εκκίνησης.
Δόκιμο θα ήταν
εδώ να εστιάσουμε
στο γεγονός πως
κάθε κοινωνία θηρεύει
διακανονισμούς, οι οποίοι
να την προάγουν, πως
θα διασφαλιστεί η
εφαρμογή των υποσχέσεων,
όταν αυτές συμφωνηθούν,
και πως θα
αποφευχθεί κατά το
μέγιστο δυνατόν η
προσβολή του παγιωμένου
ιστού της. Ωσαύτως
ενδεχομένως και η
καταφυγή στη βία
ν’ αποδεικνύεται εύλογη,
όταν ο
άνθρωπος δεν αισθάνεται
ασφαλής εναντίον της
απειλής του θανάτου
ή διάφορων βλαβών.
Αν ανατρέξουμε στην
ταινία Φραγκενστάιν της Μαίρυ Σέλλεϋ,
το Τέρας είναι αυτοπαθές.
Όπως κάθε οδηγός
υπόκειται σε αυτοκινητιστικό ατύχημα,
ομοίως η Κοινωνία
υποβάλλεται σε στιγματισμό-παραμόρφωση κατά
τον αφορισμό της.
Μία Κοινωνία αφορίζεται,
όταν εκτίθεται σε
αμηχανία, δηλαδή όταν
έχει προσαρτήσει τους
θεσμούς της και
δεν απομένει παρά
να τους υπερσκελίσει.
Σύμφωνα με τον Carlo
Galli, φιλόσοφος
πολιτικής θεωρίας, η εν λόγω
αμηχανία παρεμφαίνει ένα
δίπολο υποκειμενικής και
αντικειμενικής δομής. Στην
πρώτη περίπτωση και
εν μέσω κατάστασης κακοφανισμού ο
Πολίτης αγνοεί επιδεικτικά
τα κοινοβουλευτικά τεκταινόμενα,
στάση που καταγάγει
πύρρειο νίκη. Η
οργίλη απάθεια μεταφράζεται
σε υποχωρητικότητα και
αντιστοιχεί σε μία
φαταλιστική εγκαρτέρηση. Στην
δεύτερη περίπτωση πηγάζει
από τη νομική
παρακαταθήκη, η οποία
καραβοτσακισμένη αδυνατεί να
εκπληρώσει τις αναληφθείσες
υποχρεώσεις της ως προς τον
ανθρωπιστικό της στόχο.
Δια
της βίας και
των όπλων…
Την ίδια
στιγμή που το
ιδεώδες της Δημοκρατίας
υπερβαίνει τις προσδοκίες
της κάθε φιλοσοφικής
μεθερμήνευσης, η Κοινωνική
ευταξία δεν επιτυγχάνεται
μέσω δημοκρατικών διαδικασιών.
Όλο και περισσότεροι
πολίτες αποφαίνονται για
την αποκαρδιωτική παραφθορά
της. Απ’ τα
«ηλεκτρικά όνειρα» πολλών
θυμάτων του Κάμερον,
ψυχίατρος που υπέβαλε
τους ασθενείς σε
ηλεκτροσόκ, μέχρι τους
βασανισμούς σε φυλακές
υψίστης ασφαλείας, η
έρευνα οδηγεί σε ειδεχθή ψήγματα
καταστολής. Την δεκαετία
του 1950 η
Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών
των ΗΠΑ παρείχε
χρηματική επιχορήγηση στο
Ινστιτούτο Άλαν του
πανεπιστημιακού ιδρύματος του
Μακγκίλ για να
τελεστούν πειράματα σε ανθρώπους,
οι οποίοι τέθηκαν
σε απομόνωση για
εβδομάδες-υπεβλήθησαν σε ηλεκτροσόκ-τους χορηγήθηκαν
αναμείγματα φαρμάκων, όπως
το ψυχεδελικό LSD και το παραισθησιογόνο PCP, γνωστό
ως «αγγελόσκονη», τα
οποία εβρίσκοντο σε
πειραματικό στάδιο. Οι πειραματισμοί
ήγον τους παθόντες
σε παλινδρομήσεις στη
βρεφική ηλικία με
τη νοημοσύνη τους
να περιπίπτει σε
δεδομένα προ-λεκτικά. Το
σκάνδαλο δηλοποιείται εν
έτει 1970, με την ψήφιση
του Νόμου περί
Ελευθερίας της Πληροφόρησης,
κάτι που επισύρει
την οργή των
ανυποψίαστων θυμάτων, οι
οποίοι προσέφυγαν μαζικά
σε αγωγές. Στις
παρατεταμένες δίκες απεδείχθη
η απεχθής παραβίαση
της Ιατρικής Δεοντολογίας: οι πάσχοντες
είχαν στραφεί στον
Κάμερον προς επίλυση-αρωγή
για ελάσσονες ψυχικές
διαταραχές, όπως επιλόχεια
κατάθλιψη-άγχος, και κατέληξαν
αθύρματα χρήσης εν
αγνοία τους, αφού
αντιμετωπίστηκαν σαν πειραματόζωα
για να κορεσθεί
η δίψα της CIA προς
άγραν πληροφοριών σχετικά
με τον έλεγχο
της σκέψης. Το 1988
η Υπηρεσία κατέβαλε
αποζημίωση 750.000 δολάρια
και τέσσερα χρόνια
αργότερα κατεβλήθησαν 100.000
δολάρια απ’ την
Καναδική Κυβέρνηση, συγχρηματοδότης και
συνένοχος. Συνάγοντας συμπέρασμα, ο
Κάμερον και το
Ινστιτούτο του Άλαν
είχαν αποτελέσει ακρογωνιαίο
λίθο στην εξέλιξη
πρακτικών βασανισμού μέσα
σ’ ένα καπιταλιστικό
πλαίσιο ολέθρου. Η
μελέτη πραγματοποιήθηκε με
απώτερο στόχο την
απάλειψη πασών αναμνήσεων
προς οικοδόμηση της
νέας προσωπικότητας πάνω
στο νεοσυσταθέν «λευκό
κι άγραφο χαρτί». Με
την ηλεκτροσπασμοθεραπεία και
την χορήγηση διεγερτικών-κατασταλτικών ουσιών,
όπως θοραζίνη και
ινσουλίνη, επιτυγχάνεται η
πλήρης αποδόμηση της
προσωπικότητας του ατόμου,
το οποίο αν
υποστεί αλλεπάλληλα ηχογραφημένα
μηνύματα επιδέχεται αλλαγή
συμπεριφοράς. Αξίζει να
σημειωθεί πως η
ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι μέχρι
στις ημέρες μας αποδεκτή. Στις
τεχνικές ανάκρισης χρησιμοποιούνται διάφορες
χημικές ουσίες καθώς
και η απόλυτη
απομόνωση. Η «πλύση
εγκεφάλου» εξασφαλίζεται με
την προσωρινή άρση
των αισθήσεων: απομόνωση
του ατόμου, το
οποίο με άκρα
παγιδευμένα σε χαρτονένιους
κυλίνδρους φοράει γυαλιά
σκούρα και ακουστικά
λευκού θορύβου, ώστε
να αποστερείται των
αισθήσεων και κατ’
εφαπτομένη να επαμφοτερίζει
σε πέλαγο ανυπαρξίας. Ανάλογες βαναυσότητες
πραγματοποιούνται τον 21ο αιώνα
σε φυλακές και
ιδρύματα σωφρονισμού. Όλα
αποβλέπουν στην διατήρηση
της Τάξης.
Πάντων θηριωδιών
υπερβολή Άνθρωπος εστί…
Αν
οι άνθρωποι ήταν
τελείως εγωιστές ως
προς τις επιθυμίες
τους, η σταθεροποίηση
της κατοχής με κανόνες θα
ήταν αδύνατη. Αν οι άνθρωποι
ήταν τελείως αλτρουιστές
σε σχέση με
αυτές τις επιθυμίες,
αυτή η σταθερότητα
θα ήταν περιττή, υποστηρίζει
ο Διεθνολόγος Hedley Bull, σύμφωνα με
τον οποίο οι
Κοινωνίες διαμορφώνουν συμβάσεις
προς παγίωση κανονιστικού
πλαισίου. Και σύμφωνα
με το πλαίσιο
αποσπάται η συναίνεση
μετά περίσπασης ή
φόβου. Όταν σε
στρατόπεδα συγκεντρώσεως αιχμαλώτων
ή πολιτικών κρατουμένων
διαιωνίζονται οι ίδιες
και ίδιες μέθοδοι,
δεν καταπατώνται τεχνηέντως
οι Συμβάσεις της
Γενεύης και ο
Ενιαίος Κώδικας Στρατιωτικής
Δικαιοσύνης των ΗΠΑ;
Παρόμοιος νοσηρός ορθολογισμός δεν
κλυδωνίζει συθέμελα το
βάθρο της Εκκλησίας
απ’ τις περιπτώσεις
παιδοφιλίας; Σε ανάλογες
εκτάσεις σκανδάλων οι
ιθύνοντες διασαλπίζουν πως
το θέμα αφορά
σε εσωτερικό τους
πυρήνα, ώστε να
αποφεύγεται παρέμβαση
της Δικαιοσύνης. Χιλιάδες
άνθρωποι ανά την
υφήλιο κηρύσσονται «εχθρικοί
μαχητές» και εγκλωβίζονται σε
βασανισμούς αντί να
περάσουν απ’ το
εδώλιο του κατηγορουμένου σε
πραγματικό Δικαστήριο. Αν στα
μέσα του 20ου αιώνα
το Ινστιτούτο του
Άλαν συνιστούσε το
Κάστρο του Τρόμου,
στην νεότερη εποχή
του 21ου ο
οδοδείκτης προσανατολίζει τον
νου του ερευνητή
στο Γκουαντανάμο, το
οποίο χαρακτηρίζεται από
παμπληθείς μαρτυρίες σαν το «εργαστήρι
της πλύσης του
εγκεφάλου». Η επιστήμη
του Φόβου εξαπλώνεται
επίσης με την
γενίκευση των προσφυγικών ροών
στις Δυτικές περιοχές.
Ο καπιταλισμός νομιμοποιεί
τον εαυτό του
ως το οικονομικό
γρανάζι που συνυφαίνεται
με την προσωπική
ελευθερία κρίνοντας ταυτοχρόνως
μέσω της ίδιας
του της δυναμικής
ανεπαρκές να καταστεί
ομπρέλα προστασίας για
ετερόχθονες λαούς. Η
επιστήμη του Φόβου
διαχέεται αλλότροπα, αφού
δεδομένης της ύπαρξης
των πυρηνικών όπλων,
η βία περιορίζεται
σε συγκαλυμμένα πεδία,
ώστε να δημιουργείται
ένα ομιχλώδες πέπλο
γύρω απ’ τα διεθνή συστήματα
καταστολής κι εμπόλεμου
διακανονισμού.
Morality
ή Ethical…
Η ηθική δεν συνιστά
ταυτόσημο των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και δεν
απορρέει απ’ αυτά.
Η ηθική ευθύνη
προπορεύεται των δικαιωμάτων
παρέχοντάς τους κύρος
και κανονικότητα-κρίνοντας τη
δράση του Κράτους.
Η Morality=Ηθική θεσπίζει
τα δικαιώματα και τα καθιστά
όργανο της Ethical=Ηθική Ευθύνη. Φαινομενολογικά λοιπόν
ένα Κράτος επαγγέλλεται
την περιοριστική του
μέριμνα ως προς
την κατάπαυση παραβιάσεων
σε βάρος ανθρώπων.
Ενίοτε αποβαίνει υποκριτική
η πρότερη πρόθεση
σαν αποκαλυφθούν ατασθαλίες
και συνειδητοποιηθούν παρασπονδίες
και αναιρέσεις των
δεσμεύσεων, όπως σε
περιπτώσεις
πεινασμένων-προσφύγων-κρατουμένων-θύματα
δικτατοριών ή εθνικής
καθάρσεως-ασθενών. Εν τοιαύτη
περιπτώσει ο όρος
δικαιώματα υπόκειται σε
μετακένωση σε νεώτερα
σχήματα υποχρέωσης και
καθήκοντος. Ο Bauman, Πολωνός
φιλόσοφος, πρεσβεύει πως η
αλληλεγγύη συνεπάγεται την
αναγνώριση της εξαθλίωσης
και της δυστυχίας
των άλλων ανθρώπων
ως προσωπική ευθύνη
του καθενός, και
την ανακούφιση -εξάλειψη
της δυστυχίας σαν
προσωπικό καθήκον όλων.
Ακόπως τεκμαίρεται
απ’ τη ρήση
του έγκριτου στοχαστή
πως τα ανθρώπινα
δικαιώματα δεν εκπορεύονται
απ΄ την a
priori
βούληση
αλλά απ’ την a priori δυσμένεια της υποκειμενικότητας, όχι
ως τρομοκρατημένη και
ανταγωνιστική άλλα σαν
ηθική. Στην εποχή
μας, όπου ο
Θεός έχει πεθάνει,
η απόλυτη ετερότητα
διακατέχει την ολότητα
μέσω της υπερβάσεως
κι αποφεύγοντας τον
ιστορικισμό. Η παράδοξη
διπολικότητα του ανθρωπίνου
δικαιώματος εδράζεται στην
ταυτόχρονη ανάδυση του
λόγου στην κοινωνική-πολιτική-σφαίρα και
στην αδιασαφήνιστη θεσμοθέτηση
της ετερότητας.
Η
φιλοσοφία του Σκλάβου…
Στην παραδεδεγμένη
πραγματεία της Κιούμπλερ-Ρος
τιτλοφορούμενη «Αυτός που πεθαίνει»
εν έτει 1971,
αναλύεται η φιλοσοφία
των πέντε σταδίων.
Όταν γνωστοποιηθεί σ’
έναν άνθρωπο ο
επικείμενος θάνατός του
λόγω μιας ανίατης
ασθένειας, με το
σταδιόμετρο διεξέρχεται τα
πέντε σημεία της
άρνησης-του θυμού-της διαπραγματεύσεως-της κατάθλιψης-της αποδοχής.
Η Κρίση, με
την οποία βρίσκεται
αντιμέτωπος ο άνθρωπος,
συνιστά μια βάρβαρη
δόνηση της καθημερινότητάς του.
Ο Δυτικός άνθρωπος
τρομοκρατείται απ΄ τη βία,
διότι δεν είναι
συνηθισμένος σε αυτήν,
όπως ο Τριτοκοσμικός, ο
οποίος αναφαίνεται συνέχεια
υποστάς σε παρόμοιες
ενέργειες. Οι διακηρύξεις
του 18ου αιώνα
αποτέλεσαν τον ακρογωνιαίο
λίθο της στοιχειοθέτησης του
οικοδομήματος των δικαιωμάτων,
με τις διατριβές των Burke
και Marx
να προβαίνουν σε
ουσιώδη-κεφαλαιώδη σχολιασμό τους,
για να αρκέσουν
απλά οι Παγκόσμιοι
Πόλεμοι του 20ου αιώνα,
ώστε οι μελέτες
να φαντάζουν παραγοντίσκοι στο
Θέατρο της Ιστορίας.
Αν δεχτούμε πως
φιλόσοφοι-άνθρωποι των γραμμάτων
συναπαρτίζουν όχι όργανα
υποτελή αλλά εμπνευστές
της Γαλλικής Επαναστάσεως,
οι οποίοι οραματίζονταν
να εκριζώσουν το ancien
régime
και στον
αντίποδα να ριγώσουν
εκ νέου το
ηθικό-θεσμικό ανάγλυφο, στην
σημερινή εποχή ο
υπήκοος των Κρατών
απεκδύεται την πατρογονική
του κληρονομιά, η
οποία εμπεριέχει νομικά
δικαιώματα-υποχρεώσεις, για να
επαμφοτερίζει συγχυσμένος στα
γρανάζια των ως
άνω σταδίων, χωρίς
να καταλήγει σε
απεγκλωβισμό του-αποδοχή του
πλαισίου αναφοράς, ώστε
να θέσει εαυτόν
σε δράση. Συνακόλουθα
ενστερνίζεται το προτελευταίο
στάδιο, αυτό της
κατάθλιψης αναμεμιγμένης με
άκρατη διασκέδαση, ως
το μόνο εχέγγυο
απόδρασης. Στην φιλοσοφία
του Σκλάβου το
«Αύριο» δεν υφίσταται.
Ο Όρος διασκέδαση
προέρχεται απ’ το
ρήμα σκεδάννυμι, που
σημαίνει διασκορπίζομαι, διασκορπίζω
ανουσιωδώς τη σκέψη-τον
νου-την ψυχή. Το
«Ζήσε τη στιγμή»
κατ’ εφαπτομένη δεν
αποσκοπεί στη βελτίωση
του βιοτικού επιπέδου και
του «Αύριο»,
διότι η απογοήτευση
έχει μεγεθύνει την
αναξιοπιστία του όλου
κλοιού, μέσα στον
οποίο κινείται το
άτομο, και η
ηττοπάθεια κατέρχεται σε άρμα δρεπανηφόρο.
Το δόγμα του Carpe
Diem παραλλάσσεται με
τρόπο αλαζονικό καθιστώντας
το άτομο υποζύγιο
μιας ανελέητης ειλωτείας,
αντί να το
ελευθερώσει απ’ τα
δεσμά της επιστασίας…
*Βιβλιογραφία
Δουζινάς Κ., «Το τέλος
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2000.
Carlo Galli, «Η αμηχανία της Δημοκρατίας», μτφ Δημητρολόπουλος Περικλής, Εκδόσεις
Πόλις, Αθήνα 2016.
Slavoj
Zizek, «Η νέα
πάλη των τάξεων», μτφ Πέτρος Γεωργίου,
Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα
2016.
Hedley
Bull,
«Η
άναρχη Κοινωνία», μτφ Στροίκου
Ηρακλεία, Εκδόσεις Ποιότητα- Macmillan Press, έκδοση Γ’,
Αθήνα 2007.
Naomi
Klein, «Το
δόγμα του Σοκ»,
μτφ Φιλιππάτος Άγγελος,
εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα
2007.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου